Me Mjekun

“Joker” është filmi që ka pushtuar kinematë amerikane dhe mbarë botën këtë javë, dhe është përballur me një valë kritikash dhe protestash të cilët mendojnë se filmi mund të nxisë dhunë apo inkurajojë vrasjet.

Filmi i cili ka në rol protagonist Joaquin Phoenix, flet për një klloun që kryen një seri vrasjesh. Ngjarjet zhvillohen në vitin 1981 dhe tregohet historia e një komedian i dështuar që gjen shpëtim duke u shndërruar në vrasës. Por dështimi dhe vrasjet qe ai kryen jane të lidhura totalisht me një të shkuar të errët dhe fëmijëri të dhunshme. Bazuar në kritikat e fundit për personazhin Arthur dhe Filmin JOKER, ju sjellim një vlerësim social të Artur, çrregullimet e tij dhe faktoret psikosocial që çuan atë të bëhet vrasës dhe i dhunshem. Arturi është disi i pafajshëm dhe fillimisht është i kuptueshëm ndaj të tjerëve, sidomos fëmijëve. Arturi jeton me nënën e tij, Penny, për të cilën kujdeset thellësisht, por nuk mban lidhje të tjera të forta. Shkathtësitë e tij të komunikimit janë përgjithësisht të dobëta; ai mund ta mbajë shikimin e tij shumë gjatë tek dikush, të përdorë sjellje anormale të trupit ose shprehje të fytyrës, ose të humbasë shenja të rëndësishme ndërpersonale, të cilat bëjnë që të tjerët të mërziten ose të shqetësohen rreth tij.

Në linjën e tij të punës si një klloun i festash, çuditshmëritë e Arturit janë përforcuar. Në shumë mënyra, Arthur është një produkt i ndërveprimit shoqërizues; veçantitë e tij ndikojnë që të tjerët ta ngacmojnë, ose ta shmangin atë, gjë që nga ana e tij e çon atë të izolohet, të rritet i lodhur dhe në mënyrë të pashmangshme të humbasë mundësi për të përmirësuar aftësitë e tij shoqërore. Arturi jeton me një gjendje neurologjike që përshkruhet në film si e qeshura spontane, shoqërore e papërshtatshme. Episodet zakonisht shkaktohen nga një ndjenjë e fortë nervozizmi, ankthi ose turpi. E qeshura, shprehja e jashtme e gëzimit, është në keqformim me gjendjen e tij të brendshme të emocioneve. Një episod i vetëm mund të zgjasë më shumë se një minutë, dhe rritet në intensitet dhe zhurmë. Përshtatjet bëhen aq të pakëndshme e të pakontrollueshme për Arturin, saqë bën që ai të qajë, belbëzojë dhe të reagojë me mbytje. Gjendja e quajtur çrderrregullimi i shprehje emocionale të pavullnetshme (IEED, Involuntary Emotional Expression), e njohur edhe si çrregullimi pseudobulbar, është me të vërtetë një sëmundje e vërtetë neurologjike e karakterizuar nga paqëndrueshmëri emocionale dhe qeshje patologjike. Ky çrregullim ekspresiv karakterizohet nga episodet e pakontrollueshme, të papritura dhe intensive të të qeshurës (ose për disa pacientë, duke qarë) që janë të ekzagjeruar dhe të paqëndrueshëm me gjendjen shpirtërore themelore. Këto episode mund të jenë afatgjata, dhe shpesh janë të turpshme dhe mospërfillëse në shoqëri për individët që përpiqen të përçojnë përvojën e tyre emocionale të vërtetë. Shkaku i IEED është i paqartë; por shoqërohet me dëmtim traumatik të trurit, në mënyrë tipike me korteksin parafrikal (rajoni i trurit vetëm prapa ballit). Në përputhje me këtë teori, zbulohet në film se Arthur u dhunua fizikisht si fëmijë nga njerku i tij, dhe përjetoi një sulm të rëndësishëm të dhunshëm që shkaktoi traumë në kokë.

IEED është një reflektim i dëmtimit të rrugëve neuronale që shkaktojnë paqëndrueshmëri emocionale, dhe ka shumë të ngjarë që dëmtimet e fëmijërisë së Arturit të çojnë në gjendjen që ai ka si i rritur. Për më tepër, sjellja e vërejtur tek pacientët me IEED (e qeshura e pakontrolluar) nuk interpretohet si e qeshura aktuale nga profesionistët mjekësorë, por konsiderohet si një defiçit në aftësinë e pacientit për të kontrolluar muskujt e fytyrës. Përfshirja e të qeshurës patologjike dhe gjesteve të shtrembëruara të fytyrës janë një manifestim neuropsikologjik i traumës së Arthur . E qeshura shqetësuese nuk është rezultat i mosveprimit, vetë-lëndimit të Joker-it ose një taktikë për të shqetësuar të tjerët e qeshura e tij është sëmundja e tij, një pjesë e përbërjes së tij psikiatrike që përfundimisht i çon të tjerët ta stigmatizojnë dhe injorjnë atë.

Çrregullimi tjetër që vihet re tek Arthur eshte depresion i rëndë, që bën që ai të ketë vetëm mendime negative . Kjo vihet re ne pjesen ku ai zbulon se nëna e tij Penny ishte pranuar në Spitalin e Shtetit Arkham për probleme serioze të shëndetit mendor, si dhe rrezikimin e fëmijës (Arthur), dhe se kandidati për kryetar bashkie Thomas ëayne nuk është babai i tij. I kapluar nga zhgënjimi, Arturi tërheq gjithë ushqimin nga frigoriferi i tij, ngjitet në të dhe mbyll derën pas tij. Dhe ne pjesen ku me pantomimën e bën skenë të vetëvrasjes me armë zjarri, dëshira e Arturit për të mbytur veten është një shenjë e re e vetë-shkatërrimit. Ai po sfidon pragun e tij të dhimbjes korporative. Veçanërisht, Arthur tashmë është në rrezik të lartë të vdesë nga vetëvrasja, për shkak të mungesës së tij të lidhjeve shoqërore, si dhe ndjenjës së tij të “rëndësisë së perceptuar”. Mësimi se ai ishte birësuar nxiti besime domethënëse se ai nuk kishte përkatësi të vërtetë në këtë botë, asnjë origjinë të njohur përveç braktisjes dhe abuzimit.

Sipas teorisë ndërnjerëzore të vetëvrasjes, vetëvrasjet e përfunduara janë të lidhura fort me dy gjëra:
1) një dëshirë të fortë për të vdekur, dhe
2) aftësinë e vrasjes së vetvetes.
Dëshira për të vdekur zakonisht shoqërohet me përkatësinë e shkatërruar. Shumë prej nesh e kanë pasur këtë ndjenjë të paktën një herë në jetën tonë. Megjithatë, pak prej nesh e kapërcejnë këtë prag. Ky prag na mbron nga veprimi serioz ndaj mendimeve të vetë-dëmtimit. Të gjithë ne zakonisht kemi një sens të fortë të vetë-ruajtjes, instinkt elastik për ta mbajtur veten të gjallë. Aftësia e fituar do të thotë që një person ka kapërcyer pragun mbrojtës – ata tejkalojnë frenimet normale kundër dëmtimit të vetvetes. Me Arthur, kjo zakonisht ndodh kur për shkak të zakonit të dhimbjes dhe vuajtjes trupore dhe shpirtërore. Arturi është i ndjeshëm, ndaj faktorëve të rrezikut, dhe pastaj vazhdon të provojë shumë faktorë shtesë të rrezikut mjedisor për vetëvrasje: përçarje ose humbje të marrëdhënieve shoqërore (nëna e tij), shqetësimi financiar (humbja e një pune) dhe poshtërimi intensiv ( braktisja dhe abuzimi i shoqërisë, fëmijëve që mundonte të argëtonte).

Dy çrregullime të tjera nga të cilat Arthur vuan janë Halucinacione dhe Deluzione

Këto vihen re kur gjatë gjithë filmit, Arthur është duke takuar Sophie Dumond, një nënë e re beqare që jeton në të njejten ndërtesë me të. Në fund të fundit mësojmë se Sophie është e vërtetë, por marrëdhënia e tyre është sajuar plotësisht në mendjen e Arturit. Ndërtimi i tij i fantazisë është aq intensiv sa ai arriti të krijojë një tregim romantik të besueshëm midis tij dhe Sophie, një histori ku ajo i mbështeti ëndrrën e tij personale për të qenë i dashur, qesharak dhe simpatik. Manifestimi i Arturit i Sophie si e dashura e tij ka të ngjarë një produkt i imagjinatës së tij tepër aktive të shoqëruar me nevoja e tij e dëshpëruar për t’u vënë re. Në halucinacionet e tij e tij, ajo është pasive dhe e qetë, por ajo është veçanërisht mbështetëse dhe ngushëlluese ndaj tij. Dhembshuria e Sophie mbush boshllëkun, por së shpejti. Arturi gjithashtu në çast bëhet i fiksuar në një burim tjetër të mbështetjes emocionale, që buron nga deluzione se Thomas ëayne është babai i tij biologjik. Nëna e tij Penny kishte shkruar letra në mënyrë rutinore për ëayne, dhe për dijen e Arturit, familja ëayne përfaqësonte vetëm punëdhënësin e Penny para se ajo të sëmuret dhe të pushohej. Kurioz, Arthur impulsivisht hap një letër që Penny i kishte shkruar Ëayne, dhe lexon lutjet e saj që Ëayne të kujdeset për “djalin” e tij. Arthur është i gjallë në mësimin e lajmeve, duke ndjerë pakënaqësi ndaj familjes ëayne për mos kujdesjen ndaj tij apo të nënës së tij.
Një gjë që duhet të theksohet është se para se të përfshihej në sjellje antisociale dhe vrasje, Arturi është veçanërisht i interesuar të bëhet më mirë. Ky individ ndjek mënyra për tu integruar në shoqëri përmes kanaleve normative, të shëndetshme.

Ai është ndjek trajtimin e tij dhe takimet terapisten. Ai e shfrytëzon seancën e tij të terapisë për vetë-ekzaminim, ai bën ‘detyrat e shtëpisë’ të tijte kërkuara nga terapistja, dhe ai merr ilaçet rregullisht. Arthur gjithashtu bën përpjekje të bashkërenduara për të ndjekur rregullisht punën e tij, pavarësisht sfidave të përfshira. Ne ditarin e tij shkruhet, “Pjesa më e keqe në lidhje me një sëmundje mendore është që njerëzit të presin që të sillesh sikur nuk e ke.” Ky besim do të thotë që Arthur është i gatshëm të pranojë që ai ka probleme të sëndëtit mendor, nevojë për ndihmë dhe se është lodhur të kërkojë ndihmë. Prejardhja e tij në sjellje antisociale dhe dhunë është, pjesërisht, e ndikuar nga forcat kontekstuale rreth tij. Sistemi dhe shoqëria e rrëzojnë atë.

Është e lehtë për ne të hedhim poshtë Arthurin si një “psikopat-maniak”, i cila vepron në mënyra të paparashikueshme. Por e vërteta është se ne mund të gjurmojmë gati çdo hap të shkatërrimit dhe rënies së tij. Kështu shkojnë këto histori. Arthurit është formuar nga traumat e tij të përhumbura, nga boshllëku i dhembshurisë dhe fshihet nga një sistem i dështuar. Padyshim, duke e përdorur empatinë tonë për të ndjehet e papërgjegjshme e rrezikshme, dhe kjo na bën të kuptojmë brishtësinë, mangësitë dhe dobësitë tona.

E vërteta është, nuk ka gjasa që secili prej nesh, në nivelin individual, të mund të përdorë dhembshuri të mjaftueshme njerëzore për t’i mbajtur të gjithë njerëzit me probleme sociale, dhe shëndetësore sidomos të shëndëtit mendor, rreth nesh të mbrojtur nga dëmet që i’u shkaktohen nga shoqëria që i rrethon. Thelbësore për tregimin e këtij filmi është paralajmërimi i drejtpërdrejtë që secili mund të kontribuojmë në shkatërrimin masiv të kulturës sonë./ Nga Irena Danjolli