Virusi COVID-19 është ndër viruset me përmbajtje ARN. Edhe studimet e shumta për prodhimin e vaksinës lidhen me ARN e virusit, duke përdorur një molekulë, që quhet ARN mesazhere ( informative).
Kjo krijohet në laborator, mbahet në një solucion yndyrnash, futet në qelizat e trupit, në qelizat e muskulit, aty kodon për të prodhuar me anë të ribozomeve një proteinë “çelës” që virusi e përdor për të krijuar memorien imunologjike.
• Pak informacion se çfarë është ARN- ja në përgjithësi:
Kuptimi i strukturës dhe funksionit të ARN-së na ndihmon të kuptojmë se si të hedhim një çelës terapeutik në atë që bën ARN-ja COVID-19 – të pregatitet një vaksinë.
Roli biologjik:
Molekula e ARN-ës është e ndërtuar vetëm prej një vargu polinukleotidik. Ka peshë molekulare më të vogël se ADN-ja. Gjendet më tepër në citoplazmë. Roli i saj biologjik është të marrë pjesë direkt në procesin e sintezës së proteinave. Biosinteza e proteinave kryhet në ribosome. Pra, ribosomet janë “fabrika” të qelizave në të cilat krijohen proteinat.
Në qelizë gjenden tri lloje të ARN-ës.
1- ARN-ja(Acidi Ribonukleik) informative (ARNi) gjendet në ribosom. Kjo ARN i kopjon informatat gjenetike nga ADN-ja e bërthamës, prej së cilës edhe vetë sintetizohet. ARNi, Prandaj quhet edhe mesazhere.
E krijuar në bërthamë prej ADN-ës, kalon pastaj në ribosme dhe merr pjesë direkt në sintezën e proteinave.
Është pikërisht ky fraksion i ARN-së që ka përdorur shkenca për prodhimin e vaksinës, duke dhënë një efektivitet të lartë të saj.
2- ARN-ja transportuese ose solubile (ARNt dhe ARNs) gjendet në citoplazmë të qelizës. Ka për funksion transportimin e aminoacideve prej pjesëve të ndryshme të citoplazmës në vendin e sintezës së proteinave: në ribosome. Për çdo lloj të aminoacidit ekziston një ARNt e veçantë. Meqenëse në qelizë gjenden 20 lloje aminoacidesh, atëherë ka edhe 20 lloje të ARNt.
3-ARN-ja ribosomale (ARNr) gjendet bashkë me proteinat, hyn në ndërtimin e ribosomeve, prej nga edhe e ka marrë emrin.
Ndërtimi dhe llojet e ARN
Tek disa viruse bimore dhe shtazore p.sh. te virusi që shkakton poliomelitin, te virusi i SIDA-s, te virusi i Rausit i cili shkakton kancerin etj, materiali trashëgues është ARN, kështu që gjenet e tyre janë segmente të ARN.
ARN është produkt parësor i gjeneve, d.m.th. i ADN dhe ka strukturë të ngjashme me ADN, mirëpo për dallim ARN është molekulë lineare i përbërë nga një zinnxhir shumë më e vogël se molekula e ADN.
ARN është përbërës i kromozomeve i të gjithë organizmave të gjallë,
Në përqindje më të madhe gjendet në bërthamëz dhe në ribozome. ARNi-informativ perben 5% te ARN ARNt-transportus perben 10% te ARN ARNr-ribozomal perben 85% te ARN.
Në qelizë ekzistojnë disa lloje të ARN-ës, të cilat dallohen në mes tyre për nga ndërtimi dhe funksioni. Gjenden në bërthamë të qelizës në sasi të vogël e më tepër në citoplazmë.
ARN-ja është e ndërtuar prej dy bazave purine: adeninës dhe guaninës, dy bazave pirimidine: citozinës dhe uracilit, prej pentozës- ribozës dhe acidit fosforik.
Uracili dhe riboza janë njësi specifike strukturore të ARN-ës, të cilat nuk gjenden në ADN. Molekula e ARN-ës është e përbërë vetëm prej një vargu nukleotidesh.
Kjo molekulë ka mbi 150 vite që studiohet nga shkencëtarët. Me ndihmën e bio-teknologjisë sot është arritur që ARN të përdoret në disa terapi të gjeneve të kancerit.
Artikull i përgatitur nga dr. Zerina Sheme
E njohur dhe si terapia e kripës, haloterapia është një trajtim alternativ që përfshin ekspozimin…
Gastrina është hormoni që luan një rol të rëndësishëm në procesin e tretjes, duke ndihmuar…
Ekografia është ndër mjetet më të përdorura në mjekësi për ekzaminimet. Një nga inovacionet e…
Virus në latinisht d.m.th helm. Viruset qëndrojnë ne mes kufirit të së gjallës dhe të…
Ekzaminimi i densitometrisë së kockave tregon nëse jeni prekur nga osteoporoza apo se shëndeti i…
E RENDESISHME! Ky artikull është vetëm për të rriturit dhe jo fëmijët. Rekomandohet se para…